**Displacement (ძრავის მოცულობა)**

**რა არის Displacement?**
**Displacement** (ძრავის მოცულობა ან ჯამური მოცულობა) არის **ყველა ცილინდრის მიერ გადაადგილებული ჰაერის საერთო მოცულობა**, როდესაც დგუშები ერთი სრული ციკლის განმავლობაში მოძრაობენ (ზედა მკვდარი წერტილიდან ქვედა მკვდარ წერტილამდე).

**როგორ გამოითვლება?**
ძრავის მოცულობა გამოითვლება შემდეგი ფორმულით:

**Displacement = (π × Bore² × Stroke × Number of Cylinders) ÷ 4**

სადაც:
- **Bore** = ცილინდრის დიამეტრი
- **Stroke** = დგუშის დარტყმის სიგრძე
- **Number of Cylinders** = ცილინდრების რაოდენობა

 **რა ერთეულებში იზომება?**
- **ლიტრებში (L)** - ყველაზე გავრცელებული
- **კუბურ სანტიმეტრებში (cc/cm³)** - მცირე ძრავებისთვის
- **კუბურ ინჩებში (cu in)** - აშშ-ში

**მნიშვნელობა და გავლენა:**

**ურთიერთკავშირი სიმძლავრესთან:**
- **უფრო დიდი მოცულობა** → უფრო მეტი საწვავ-ჰაერის ნარევი → **უფრო მეტი სიმძლავრე**
- **უფრო მცირე მოცულობა** → ნაკლები საწვავ-ჰაერის ნარევი → **ნაკლები სიმძლავრე**

 **ტიპიური მოცულობები გენერატორების ძრავებში:**

| **გენერატორის ტიპი** | **ტიპიური მოცულობა** | **ცილინდრების რაოდენობა** |
| :--- | :--- | :--- |
| **მცირე პორტატული** | 100-400 cc | 1-2 ცილინდრი |
| **საყოფაცხოვრებო** | 0.5-2.0 L | 2-4 ცილინდრი |
| **კომერციული** | 2.0-6.0 L | 4-6 ცილინდრი |
| **სამრეწველო** | 6.0-20.0 L+ | 6-16 ცილინდრი |

**მაგალითი:**
**გენერატორის ძრავი:**
- Bore = 100 mm
- Stroke = 120 mm  
- ცილინდრების რაოდენობა = 4

**გამოთვლა:**
Displacement = (3.14 × 100² × 120 × 4) ÷ 4 = **3,768 cc ≈ 3.8 L**

**დასკვნა:** Displacement არის ძრავის ფიზიკური ზომის და პოტენციური სიმძლავრის ძირითადი მაჩვენებელი. ზოგადად, რაც უფრო დიდია ძრავის მოცულობა, მით უფრო მეტ სიმძლავრეს შეუძლია წარმოება.

**Cooling System (გაგრილების სისტემა)**

 **რა არის გაგრილების სისტემა?**
გაგრილების სისტემა არის სისტემა, რომელიც **აკონტროლებს ძრავის ტემპერატურას** და ხელს უშლის გადახურებას წვის პროცესის დროს გამოთავისუფლებული სითბოსგან.

---

 **ძირითადი ტიპები:**

**1. ჰაერით გაგრილება (Air-Cooled)**
- **პრინციპი:** ჰაერის ნაკადი ხსნის სითბოს ძრავის ზედაპირიდან
- **კომპონენტები:** გაბარიტები, გამაგრილებელი ფრთები, ვენტილატორი
- **ტემპერატურის კონტროლი:** თერმოსტატი

**გამოყენება:** მცირე და საშუალო სიმძლავრის პორტატული გენერატორები

 **2. სითხით გაგრილება (Liquid-Cooled)**
- **პრინციპი:** გამაგრილებელი სითხე (ანტიფრიზი) ახორციელებს სითბოს გაცვლას
- **კომპონენტები:** რადიატორი, ტუმბო, თერმოსტატი, გამათბობელი, გამაგრილებელი სითხე
- **ტემპერატურის კონტროლი:** თერმოსტატი + რადიატორი

**გამოყენება:** დიდი სამრეწველო გენერატორები და მაღალი სიმძლავრის სისტემები

---

**თითოეული ტიპის მახასიათებლები:**

**ჰაერით გაგრილებული სისტემა:**
- მარტივი დიზაინი
- მსუბუქი და კომპაქტური
- ნაკლები შენახვის ხარჯები
- ხმაურიანი მუშაობა
- შეზღუდული გაგრილების სიმძლავრე

**სითხით გაგრილებული სისტემა:**
- ეფექტური გაგრილება
- მშვიდი მუშაობა
- გაუმჯობესებული საწვავის ეფექტურობა
- უფრო რთული მოვლა
- უფრო ძვირი

---

**გაგრილების სისტემის კომპონენტები (სითხით გაგრილებისთვის):**

1. **რადიატორი** - ასრულებს სითბოს გაცვლას ჰაერსა და გამაგრილებელ სითხეს შორის
2. **გაგრილების სისტემის ტუმბო** - ატარებს გამაგრილებელ სითხეს სისტემაში
3. **თერმოსტატი** - აკონტროლებს გამაგრილებელი სითხის ნაკადს
4. **გამაგრილებელი სითხე** - სპეციალური სითხე, რომელიც ახორციელებს სითბოს გადატანას
5. **გამათბობელი** - ზედმეტი სითბოს მოცილება

---

 **ტიპიური გამოყენება გენერატორებში:**

| **გენერატორის ტიპი** | **გაგრილების სისტემა** | **მიზეზი** |
| :--- | :--- | :--- |
| **პორტატული გენერატორები** | ჰაერით გაგრილება | მსუბუქი, კომპაქტური, მარტივი |
| **სარეზერვო გენერატორები** | სითხით გაგრილება | საიმედოობა, ხანგრძლივი მუშაობა |
| **სამრეწველო გენერატორები** | სითხით გაგრილება | მაღალი ეფექტურობა, ხანგრძლივი მომსახურების ვადა |

**დასკვნა:** გაგრილების სისტემის არჩევანი დამოკიდებულია გენერატორის სიმძლავრეზე, გამოყენების პირობებზე და საჭირო საიმედოობის დონეზე. სითხით გაგრილებული სისტემები უზრუნველყოფენ უკეთეს ეფექტურობას და საიმედოობას ხანგრძლივი მუშაობისთვის.

**შეკუმშვის ხარისხი (Compression Ratio)**

**განმარტება**
შეკუმშვის ხარისხი არის თანაფარდობა ცილინდრის მთლიან მოცულობას (დგუშის ქვედა მკვდარ წერტილში) და წვის კამერის მოცულობას (დგუშის ზედა მკვდარ წერტილში).

**გაანგარიშების ფორმულა**
შეკუმშვის ხარისხი = (წვის კამერის მოცულობა + ცილინდრის მოცულობა) / წვის კამერის მოცულობა

**ტიპიური მნიშვნელობები სხვადასხვა ძრავებისთვის**

ბენზინის ძრავები: 8:1 - 12:1
დიზელის ძრავები: 14:1 - 23:1

**შეკუმშვის ხარისხის გავლენა ძრავის მუშაობაზე**

უფრო მაღალი შეკუმშვის ხარისხი იძლევა:
- უკეთეს თერმული ეფექტურობას
- მეტ სიმძლავრეს
- უკეთეს საწვავის ეკონომიურობას

უფრო დაბალი შეკუმშვის ხარისხი იძლევა:
- ნაკლებ დეტონაციის რისკს
- ნაკლებ მგრძნობელობას საწვავის ხარისხის მიმართ

**დიზელის ძრავებისთვის**
დიზელის ძრავებს საჭიროებენ მაღალ შეკუმშვის ხარისხს საწვავის თვითაალებისთვის. ჰაერი შეკუმშვისას თბება 700-900°C-მდე, რაც საკმარისია დიზელის საწვავის თვითაალებისთვის.

**ბენზინის ძრავებისთვის**
ბენზინის ძრავებში შეკუმშვის ხარისხი შეზღუდულია დეტონაციის (knocking) პრობლემით. თანამედროვე ძრავები ხშირად იყენებენ ცვლადი შეკუმშვის ხარისხის ტექნოლოგიებს.

**პრაქტიკული მნიშვნელობა**
შეკუმშვის ხარისხი გენერატორის ძრავის პასპორტში ან სპეციფიკაციაშია მითითებული და მნიშვნელოვანი პარამეტრია ძრავის ეფექტურობისა და სიმძლავრის შესაფასებლად.

**საწვავის მოხმარების მონაცემების აღწერა**

**ESP (Emergency Standby Power) -  ლ/სთ**
ეს არის საწვავის მოხმარება სარეზერვო რეჟიმში, როდესაც გენერატორი მუშაობს მაქსიმალური დატვირთვით. ეს რეჟიმი განკუთვნილია მხოლოდ გადაუდებელი სიტუაციებისთვის.

**100% PRP (Prime Power) -  ლ/სთ**
საწვავის მოხმარება ნომინალური დატვირთვის პირობებში, როდესაც გენერატორი მუშაობს როგორც ძირითადი ენერგოწყარო.

**80% PRP -  ლ/სთ**
საწვავის მოხმარება ნომინალური დატვირთვის 80%-ზე. ეს არის ოპტიმალური სამუშაო რეჟიმი ეფექტურობის თვალსაზრისით.

**50% PRP - /სთ**
საწვავის მოხმარება ნომინალური დატვირთვის 50%-ზე.

**დასკვნები**
- საწვავის მოხმარება პროპორციულია დატვირთვისა
- ოპტიმალური ეფექტურობა მიიღწევა 80% დატვირთვის დროს
- ESP რეჟიმი ყველაზე ძვირია ექსპლუატაციაში

**საწვავის მოხმარების მონაცემების აღწერა**

**ESP (Emergency Standby Power) -  ლ/სთ**
ეს არის საწვავის მოხმარება სარეზერვო რეჟიმში, როდესაც გენერატორი მუშაობს მაქსიმალური დატვირთვით. ეს რეჟიმი განკუთვნილია მხოლოდ გადაუდებელი სიტუაციებისთვის.

**100% PRP (Prime Power) -  ლ/სთ**
საწვავის მოხმარება ნომინალური დატვირთვის პირობებში, როდესაც გენერატორი მუშაობს როგორც ძირითადი ენერგოწყარო.

**80% PRP -  ლ/სთ**
საწვავის მოხმარება ნომინალური დატვირთვის 80%-ზე. ეს არის ოპტიმალური სამუშაო რეჟიმი ეფექტურობის თვალსაზრისით.

**50% PRP -  ლ/სთ**
საწვავის მოხმარება ნომინალური დატვირთვის 50%-ზე.

**დასკვნები**
- საწვავის მოხმარება პროპორციულია დატვირთვისა
- ოპტიმალური ეფექტურობა მიიღწევა 80% დატვირთვის დროს
- ESP რეჟიმი ყველაზე ძვირია ექსპლუატაციაში

**საწვავის მოხმარების მონაცემების აღწერა**

**ESP (Emergency Standby Power) -  ლ/სთ**
ეს არის საწვავის მოხმარება სარეზერვო რეჟიმში, როდესაც გენერატორი მუშაობს მაქსიმალური დატვირთვით. ეს რეჟიმი განკუთვნილია მხოლოდ გადაუდებელი სიტუაციებისთვის.

**100% PRP (Prime Power) -  ლ/სთ**
საწვავის მოხმარება ნომინალური დატვირთვის პირობებში, როდესაც გენერატორი მუშაობს როგორც ძირითადი ენერგოწყარო.

**80% PRP -  ლ/სთ**
საწვავის მოხმარება ნომინალური დატვირთვის 80%-ზე. ეს არის ოპტიმალური სამუშაო რეჟიმი ეფექტურობის თვალსაზრისით.

**50% PRP -  ლ/სთ**
საწვავის მოხმარება ნომინალური დატვირთვის 50%-ზე.

**დასკვნები**
- საწვავის მოხმარება პროპორციულია დატვირთვისა
- ოპტიმალური ეფექტურობა მიიღწევა 80% დატვირთვის დროს
- ESP რეჟიმი ყველაზე ძვირია ექსპლუატაციაში

**საწვავის მოხმარების მონაცემების აღწერა**

**ESP (Emergency Standby Power) -  ლ/სთ**
ეს არის საწვავის მოხმარება სარეზერვო რეჟიმში, როდესაც გენერატორი მუშაობს მაქსიმალური დატვირთვით. ეს რეჟიმი განკუთვნილია მხოლოდ გადაუდებელი სიტუაციებისთვის.

**100% PRP (Prime Power) -  ლ/სთ**
საწვავის მოხმარება ნომინალური დატვირთვის პირობებში, როდესაც გენერატორი მუშაობს როგორც ძირითადი ენერგოწყარო.

**80% PRP -  ლ/სთ**
საწვავის მოხმარება ნომინალური დატვირთვის 80%-ზე. ეს არის ოპტიმალური სამუშაო რეჟიმი ეფექტურობის თვალსაზრისით.

**50% PRP -  ლ/სთ**
საწვავის მოხმარება ნომინალური დატვირთვის 50%-ზე.

**დასკვნები**
- საწვავის მოხმარება პროპორციულია დატვირთვისა
- ოპტიმალური ეფექტურობა მიიღწევა 80% დატვირთვის დროს
- ESP რეჟიმი ყველაზე ძვირია ექსპლუატაციაში

შეზეთვის ზეთის მოხმარება სრული დატვირთვის დროს: 

**გაანგარიშების მაგალითი:**

თუ გენერატორი მოიხმარს **16,7 ლიტრ საწვავს საათში** (100% PRP):

შეზეთვის ზეთის მოხმარება = 16,7 ლ × 0,1% = **0,0167 ლ/სთ**

თუ გენერატორი მუშაობს **500 საათი**:

შეზეთვის ზეთის საერთო მოხმარება = 0,0167 ლ/სთ × 500 სთ = **8,35 ლიტრი**

**რას ნიშნავს ეს პრაქტიკაში:**

- ეს არის **ნორმალური მოხმარება** თანამედროვე დიზელის ძრავებისთვის
- ზეთის მოხმარება **იცვლება დატვირთვის მიხედვით** - რაც უფრო მაღალია დატვირთვა, მით მეტი ზეთი იხარჯება
- **მონიტორინგი** აუცილებელია - თუ ზეთის მოხმარება მკვეთრად იზრდება, ეს შეიძლება მიუთითებდეს ტექნიკურ პრობლემებზე

**რეკომენდაციები:**

- რეგულარულად შეამოწმეთ ზეთის დონე
- ყოველთვის გქონდეთ რეზერვი შეზეთვის ზეთი
- ზეთის მოხმარების ზრდის შემთხვევაში მიმართეთ სპეციალისტს

**შეზეთვის სისტემის საერთო მოცულობა: მაგ: 12,8 ლიტრი**

ეს მოიცავს:
- **ძრავის კარტერი** - ძირითადი ზეთის რეზერვუარი
- **შეზეთვის სისტემის მილები** - ყველა მილი, რომლითაც ზეთი მიჰყვება
- **ზეთის ფილტრი** - ფილტრის კორპუსში დარჩენილი ზეთი
- **ზეთის გამაგრილებელი** (თუ არის) - გამაგრილებელ სისტემაში არსებული ზეთი

**პრაქტიკული მნიშვნელობა:**

- **შევსებისას** საჭიროა ზუსტად **12,8 ლიტრი** ზეთი სრული შევსებისთვის
- **შეცვლისას** ჩვეულებრივ იხარჯება **10-11 ლიტრი**, რადგან ნაწილი ზეთი რჩება სისტემაში
- **შემოწმებისას** ზეთის დონე უნდა იყოს **მინიმუმ 10 ლიტრის** შესაბამისი ნიშნულებებს შორის

**მოვლის რეკომენდაციები:**

- ზეთის შეცვლის ინტერვალი: **500 საათი** ან **6 თვე**
- გამოიყენეთ მხოლოდ **მწარმოებლის რეკომენდებული** შეზეთვის ზეთი
- ყოველთვის **შეცვალეთ ზეთის ფილტრიც** ზეთის შეცვლის დროს
- რეგულარულად **შეამოწმეთ ზეთის დონე** მუშაობის დაწყებამდე

**გამაგრილებლის საერთო მოცულობა (Total Coolant Capacity)**

**მნიშვნელობა:** ეს არის მთლიანი რაოდენობა გამაგრილებელი სითხის, რომელიც საჭიროა გენერატორის გაგრილების სისტემის სრულად შესავსებად.

**რა შედის ამ მოცულობაში:**
- რადიატორი
- ძრავის გაგრილების საფარი
- გამაგრილებელი სითხის გამათბობელი
- გაგრილების სისტემის ყველა მილი და შლანგი
- გაგრილების სითხის გაფართოების ჭურჭელი

**ტიპიური მნიშვნელობები გენერატორებისთვის:**

**პატარა გენერატორები (10-50 kVA):** 5-15 ლიტრი  
**საშუალო გენერატორები (50-200 kVA):** 15-40 ლიტრი  
**დიდი გენერატორები (200-500 kVA):** 40-100 ლიტრი  
**სამრეწველო გენერატორები (500+ kVA):** 100-300+ ლიტრი

**მნიშვნელოვანი რეკომენდაციები:**

1. **გამოიყენეთ მხოლოდ რეკომენდირებული გამაგრილებელი სითხე** (ანტიფრიზი + დისტილირებული წყალი)
2. **შეუსიერეთ სწორი პროპორცია** (ჩვეულებრივ 50/50)
3. **რეგულარულად შეამოწმეთ დონე** და მდგომარეობა
4. **შეცვალეთ გამაგრილებელი სითხე** მწარმოებლის რეკომენდაციის მიხედვით

**შენიშვნა:** ზუსტი მნიშვნელობისთვის იხილეთ თქვენი გენერატორის ტექნიკური დოკუმენტაცია.

**Governor Type (რეგულატორის/მარეგულირებლის ტიპი)**

 **განმარტება:**
გავერნორი არის მოწყობილობა, რომელიც **ავტომატურად აკონტროლებს ძრავის სიჩქარეს** დატვირთვის ცვლილების მიუხედავად. ის უზრუნველყოფს **სტაბილურ RPM-ს**.

---

 **ძირითადი ტიპები:**

**1. მექანიკური გავერნორი (Mechanical Governor)**
- **მუშაობის პრინციპი:** ცენტრიდანული ძალების გამოყენება
- **კომპონენტები:** საწონები, სპირალური ზამბარა, მართვის ბერკეტები
- **სიზუსტე:** დაბალი (±5-10%)
- **გამოყენება:** ძველი თაობის და მცირე გენერატორები

**2. ელექტრონული გავერნორი (Electronic Governor)**
- **მუშაობის პრინციპი:** სენსორები, კონტროლერი (ECU) და აქტუატორი
- **კომპონენტები:** RPM სენსორი, ელექტრონული კონტროლერი, საწვავის პომპის აქტუატორი
- **სიზუსტე:** მაღალი (±0.25-1%)
- **გამოყენება:** თანამედროვე გენერატორები

 **3. ჰიდრავლიკური გავერნორი (Hydraulic Governor)**
- **მუშაობის პრინციპი:** ჰიდრავლიკური წნევის გამოყენება
- **კომპონენტები:** ჰიდრავლიკური პომპი, სარქველები, აქტუატორი
- **სიზუსტე:** საშუალო (±3-5%)
- **გამოყენება:** დიდი სამრეწველო ძრავები

---

 **მუშაობის პრინციპი:**

1. **RPM სენსორი** აკონტროლებს ძრავის სიჩქარეს
2. **კონტროლერი** ადარებს რეალურ სიჩქარეს დაყენებულ მნიშვნელობასთან
3. **აქტუატორი** არხვევს საწვავის რაოდენობას ძრავში
4. **უკუკავშირი** ახდენს კორექტირებას სიჩქარის შესანარჩუნებლად

---

**ტიპიური მახასიათებლები:**

| **პარამეტრი** | **მექანიკური** | **ელექტრონული** | **ჰიდრავლიკური** |
| :--- | :--- | :--- | :--- |
| **სიზუსტე** | დაბალი | **მაღალი** | საშუალო |
| **პასუხის დრო** | ნელი | **სწრაფი** | საშუალო |
| **ღირებულება** | დაბალი | მაღალი | საშუალო |
| **საიმედოობა** | **მაღალი** | მაღალი | საშუალო |
| **მოვლა** | მარტივი | რთული | საშუალო |

---

 **მნიშვნელობა გენერატორებისთვის:**

- **სიხშირის სტაბილურობა** (50 Hz/60 Hz)
- **ვოლტაჟის სტაბილურობა**
- **დინამიკური დატვირთვების მორგება**
- **გადახურების თავიდან აცილება**

**დასკვნა:** თანამედროვე გენერატორებში **ელექტრონული გავერნორი** არის სტანდარტი, რადგან ის უზრუნველყოფს ყველაზე მაღალ სიზუსტეს და სიჩქარის სტაბილურობას.

**Air Filter Type (ჰაერის ფილტრის ტიპი)**

**ჰაერის ფილტრის დანიშნულება**
გაანწმენდს შემომსუნებელ ჰაერს მტვრის, მყარი ნაწილაკების და დაბინძურებისგან
იცავს ძრავის კომპონენტებს ცვეთისგან და დაზიანებისგან
უზრუნველყოფს ძრავის ოპტიმალურ მუშაობას და ეფექტურობას

**ძირითადი ტიპები**

**ქაფის ფილტრი (Foam Filter)**
მასალა: სინთეტიკური ქაფი
გამოყენება: მცირე ძრავები, ოფ-როუდ ტექნიკა
უპირატესობა: მრავალჯერადი გამოყენება (რეცხვით)

**ქაღალდის ფილტრი (Paper Filter)**
მასალა: სპეციალური ფილტრაციის ქაღალდი
გამოყენება: ავტომობილები, გენერატორები, სამრეწველო ტექნიკა
უპირატესობა: მაღალი ფილტრაციის ეფექტურობა

**ბამბუკის ფილტრი (Gauze Filter)**
მასალა: ბამბუკის ფენები ზეთის საფარით
გამოყენება: სპორტული ავტომობილები, სამრეწველო ტექნიკა
უპირატესობა: მრავალჯერადი გამოყენება (გაწმენდით და გარეცხვით)

**ციკლონური ფილტრი (Cyclonic Filter)**
მუშაობის პრინციპი: ცენტრიდანული ძალების გამოყენება
გამოყენება: სამშენებლო ტექნიკა, ტრაქტორები
უპირატესობა: თვითგაწმენდის შესაძლებლობა

**კომბინირებული ფილტრი**
ორი ან მეტი ტიპის კომბინაცია
მაგალითად: ციკლონური + ქაღალდის ფილტრი

**მოვლა და შეცვლა**
ქაღალდის ფილტრი: შეცვლა რეკომენდირებული ინტერვალებით
ქაფის და ბამბუკის ფილტრი: გაწმენდა და გარეცხვა სპეციალური ხსნარებით
შეცვლის ინტერვალი: 500-1000 სამუშაო საათი

**რჩევები**
მიჰყევით მწარმოებლის რეკომენდაციებს
რეგულარულად შეამოწმეთ ფილტრის მდგომარეობა
გამოიყენეთ მხოლოდ ორიგინალური ან ხარისხიანი არაორიგინალური ფილტრები

**Alternator Brand (ალტერნატორის/გენერატორის ბრენდი)**

**მსოფლიოში ცნობილი ბრენდები**

**Mecc Alte**
იტალიური ბრენდი
მაღალი ხარისხის სამრეწველო ალტერნატორები
კარგი რეპუტაცია საიმედოობისთვის

**Leroy Somer**
ფრანგული ბრენდი
ფართო სიმძლავრის დიაპაზონი
ეფექტური და გამძლე მოდელები

**Stamford**
ბრიტანული ბრენდი
მსოფლიოში აღიარებული საიმედოობით
გამოიყენება მრავალ სამრეწველო გენერატორში

**Marathon**
აშშ-ის მწარმოებელი
მაღალი ეფექტურობის მოდელები
კარგი თერმული დაცვის სისტემებით

**Sincro**
იტალიური ბრენდი
კომპაქტური დიზაინი
ხარისხიანი კომპონენტები

**ENGGA**
ჩინური ბრენდი
ხარისხი და ფასის კარგი თანაფარდობა
მზარდი პოპულარობა მსოფლიოში

**ბრენდების მახასიათებლები**

**ევროპული ბრენდები**
მაღალი ხარისხის მასალები
ზუსტი ინჟინერია
გრძელვადიანი საიმედოობა

**ამერიკული ბრენდები**
მოდერნიზებული ტექნოლოგიები
კარგი სერვისის მხარდაჭერა
ადაპტირებადობა სხვადასხვა პირობებთან

**აზიური ბრენდები**
კონკურენტუნარიანი ფასები
მოდერნიზებული დიზაინი
მზარდი ხარისხის სტანდარტები

**არჩევის რეკომენდაციები**
განსაზღვრეთ თქვენი სიმძლავრის საჭიროებები
გაითვალისწინეთ გარემო პირობები
შეამოწმეთ გარანტიის პირობები
დაარკვიეთ სარეზერვო ნაწილების ხელმისაწვდომობა

**მნიშვნელოვანი პარამეტრები**
სიმძლავრე (kVA/kW)
ძაბვის რეგულირება
იზოლაციის კლასი
დაცვის დონე (IP რეიტინგი)

**Alternator Model (ალტერნატორის მოდელი)**

**მოდელის აღწერა**
ალტერნატორის მოდელი არის მწარმოებლის მიერ მინიჭებული კოდი, რომელიც განსაზღვრავს ალტერნატორის ტექნიკურ მახასიათებლებს და კონფიგურაციას.

**მოდელის აღნიშვნის სტრუქტურა**

**Mecc Alte მოდელები**
ECO 28-44 - მცირე სიმძლავრის სერია
ECP 34-46 - კომპაქტური დიზაინი
EL 18-28 - სამრეწველო სერია

**Stamford მოდელები**
HC4 - ძირითადი სერია
P7 - პრემიუმ კლასი
UC - უნივერსალური

**Leroy Somer მოდელები**
LSA - სტანდარტული სერია
LSA - პლუს - გაუმჯობესებული ვერსია

**მოდელის ნომრის გაშიფვრა**
პირველი ასოები - სერიის სახელი
რიცხვები - სიმძლავრე ან ზომა
ბოლო ასოები - სპეციალური კონფიგურაცია

**ტექნიკური პარამეტრები მოდელის მიხედვით**
სიმძლავრე დიაპაზონი
ძაბვის ვარიანტები
სიხშირე (50/60 Hz)
კოსინუს ფი

**მოდელის შერჩევის ფაქტორები**
საჭირო სიმძლავრე
გარემო პირობები
დაკავშირების ტიპი
სპეციალური მოთხოვნები

**მაგალითები სხვადასხვა სიმძლავრისთვის**
მცირე სიმძლავრე (5-50 kVA) - ECO 28, LSA 40
საშუალო სიმძლავრე (50-500 kVA) - ECP 34, HC4
დიდი სიმძლავრე (500-3000 kVA) - EL 18, P7

**რეკომენდაციები**
მიჰყევით მწარმოებლის სპეციფიკაციებს
გაითვალისწინეთ თავსებადობა ძრავთან
შეამოწმეთ გარანტიის პირობები

**Poles (პოლუსები)**

**განმარტება**
პოლუსები არის ალტერნატორის როტორზე მაგნიტური ველის შესაქმნელად განლაგებული მაგნიტები ან ელექტრომაგნიტები.

**როლის ახსნა**
პოლუსების რაოდენობა განსაზღვრავს ალტერნატორის სინქრონულ სიჩქარეს და გამომავალ სიხშირეს.

**პოლუსების რაოდენობის გავლენა**

**2 პოლუსი**
სინქრონული სიჩქარე: 3000 RPM (50 Hz)
გამოყენება: მაღალი სიჩქარის გენერატორები

**4 პოლუსი**
სინქრონული სიჩქარე: 1500 RPM (50 Hz)
გამოყენება: სტანდარტული სამრეწველო გენერატორები

**6 პოლუსი**
სინქრონული სიჩქარე: 1000 RPM (50 Hz)
გამოყენება: დაბალი სიჩქარის გენერატორები

**8 პოლუსი**
სინქრონული სიჩქარე: 750 RPM (50 Hz)
გამოყენება: სპეციალური დანიშნულების გენერატორები

**სიჩქარის გაანგარიშების ფორმულა**
RPM = (120 × სიხშირე) / პოლუსების რაოდენობა

**მაგალითი 50 Hz სიხშირისთვის**
2 პოლუსი: (120 × 50) / 2 = 3000 RPM
4 პოლუსი: (120 × 50) / 4 = 1500 RPM
6 პოლუსი: (120 × 50) / 6 = 1000 RPM

**ტექნიკური დეტალები**
მეტი პოლუსი ნიშნავს უფრო დაბალ სამუშაო სიჩქარეს
დაბალი სიჩქარე ზრდის ძრავის და გენერატორის მომსახურების ვადას
მაღალი სიჩქარე ზრდის ცვეთას და ხმაურს

**სტანდარტული კონფიგურაციები**
სამრეწველო გენერატორები: 4 პოლუსი (1500 RPM)
ჰიდრავლიკური ტურბინები: მრავალი პოლუსი (დაბალი RPM)
პორტატული გენერატორები: 2 პოლუსი (3000 RPM)

**არჩევანის კრიტერიუმები**
ძრავის სიჩქარე
სიხშირის მოთხოვნები
ეფექტურობა
ხანგრძლივი მომსახურების ვადა

**Insulation (იზოლაცია)**

**განმარტება**
იზოლაცია არის მასალა ან მასალათა სისტემა, რომელიც ხელს უშლის ელექტროენერგიის გაჟონვას და უზრუნველყოფს ელექტრო კომპონენტების უსაფრთხო მუშაობას.

**იზოლაციის კლასები (Insulation Classes)**

**კლასი B**
ტემპერატურის გამძლეობა: 130°C
გამოყენება: სტანდარტული გენერატორები

**კლასი F**
ტემპერატურის გამძლეობა: 155°C
გამოყენება: მაღალი ეფექტურობის გენერატორები

**კლასი H**
ტემპერატურის გამძლეობა: 180°C
გამოყენება: სპეციალური სამრეწველო გენერატორები

**იზოლაციის ტიპები**

**გრაგნილის იზოლაცია**
ემაილის საფარი სპილენძის გრაგნილებზე
სპეციალური ქაღალდი ან ფირი ფენებს შორის
იმპრეგნირებელი ვარნიში თხილი ლაქი

**სლოტის იზოლაცია**
სლოტის ქაღალდი ან ფირი
პლასტმასის ან მინაბოჭკოვანი დანამატები

**ფაზური იზოლაცია**
ფაზების იზოლაცია ერთმანეთისგან
მიკროფირის ან სპეციალური ფირის გამოყენება

**იზოლაციის მასალები**

**ტრადიციული მასალები**
ქაღალდი
ბამბა
რეზინა

**თანამედროვე მასალები**
პოლიამიდის ფირი
ეპოქსიდის ფირი
მინაბოჭკოვანი მასალები
ნომექსის ქაღალდი

**იზოლაციის ტესტირება**

**მეგომეტრის ტესტი**
იზოლაციის წინაღობის გაზომვა
მინიმალური მნიშვნელობა: 1 MΩ

**ჰიპოტის ტესტი**
მაღალი ძაბვის ტესტი იზოლაციის სიძლიერეს
ტესტის ძაბვა: 2Un + 1000V

**პოლარიზაციის ინდექსი**
იზოლაციის მდგომარეობის შეფასება
მინიმალური მნიშვნელობა: 2.0

**მოვლა და შენარჩუნება**

რეგულარული გაწმენდა ჭუჭყის და ტენისგან
ტემპერატურის მონიტორინგი
წინაღობის პერიოდული გაზომვა
დაზიანებული იზოლაციის დროული შეკეთება

**უსაფრთხოების მნიშვნელობა**

ელექტრო დარტყმის თავიდან აცილება
მოკლე ჩართვების პრევენცია
გენერატორის სიცოცხლის ხანგრძლივობის გაზრდა
ენერგიის დანაკარგების შემცირება

**Enclosure (according IEC 34-5) - კორპუსი (IEC 34-5 სტანდარტის მიხედვით)**

**IP (Ingress Protection) - დაცვის ხარისხი**

**პირველი ციფრი - მყარი ობიექტებისგან დაცვა**
2 - თითებისგან დაცვა
3 - ხელსაწყოებისგან დაცვა
4 - მავთულისგან დაცვა
5 - მტვრისგან დაცვა

**მეორე ციფრი - სითხეებისგან დაცვა**
3 - წვიმისგან დაცვა
4 - შხეფისგან დაცვა
5 - ჭავლისგან დაცვა
6 - ძლიერი ჭავლისგან დაცვა

**სტანდარტული IP კლასები გენერატორებისთვის**

**IP 23**
მტვრისგან ზომიერი დაცვა
წვიმისგან დაცვა
გამოიყენება: დახურული შენობების შიგნით

**IP 44**
მტვრისგან კარგი დაცვა
შხეფისგან დაცვა
გამოიყენება: დახურული შენობების გარეთ

**IP 54**
მტვრისგან დაცვა
ჭავლისგან დაცვა
გამოიყენება: მტვრიანი გარემო

**IP 55**
მტვრისგან სრული დაცვა
ჭავლისგან დაცვა
გამოიყენება: ღია ატმოსფერო

**კორპუსის მასალები**

**ფოლადის კორპუსი**
მაღალი სიმტკიცე
კოროზიისადმი მდგრადობა
სტანდარტული ფერი: RAL 7032

**ალუმინის კორპუსი**
მსუბუქი კონსტრუქცია
კოროზიისადმი მდგრადობა
თბოგამტარობა

**აუდიტორიუმის კორპუსი**
ხმის იზოლაცია
ხმაურის დონე: <60-65 dB
გამოიყენება: ქალაქის ზონები

**კორპუსის დიზაინის თავისებურებები**

**ვენტილაციის სისტემა**
ჰაერის შემომსვლელი და გამომსვლელი ხვრელები
თერმული დაცვა
ფილტრების სისტემა

**მოვლის კარიბჭეები**
მარტივი წვდომა კომპონენტებთან
დალუქული კარები

**ვიბრაციის იზოლატორები**
ამცირებს ხმაურს
აგრძელებს მომსახურების ვადას

**არჩევის რეკომენდაციები**

**დახურული ოთახისთვის**: IP 23
**გარე ინსტალაციისთვის**: IP 44 ან IP 54
**მტვრიანი გარემოსთვის**: IP 54
**ნესტიანი გარემოსთვის**: IP 55
**საჯარო ადგილებისთვის**: აუდიტორიუმის კორპუსი

**Exciter System (აღზნების სისტემა)**

**განმარტება**
ექსაიტერი არის დამხმარე გენერატორი, რომელიც უზრუნველყოფს მაგნიტურ ველს და ენერგიას მთავარი გენერატორისთვის.

**ექსაიტერის ტიპები**

**შტატიკური ექსაიტერი**
არ აქვს მბრუნავი ნაწილები
ენერგიას იღებს მთავარი გენერატორიდან
უზრუნველყოფს მაღალ სიჩქარეს და სიზუსტეს

**ბრუნვადი ექსაიტერი**
დამონტაჟებულია მთავარ გენერატორთან ერთად
აქვს საკუთარი როტორი და სტატორი
უზრუნველყოფს დამოუკიდებელ ენერგიას

**თანამედროვე სისტემები**

**AVR ექსაიტერი**
ავტომატური ძაბვის რეგულატორით
უზრუნველყოფს სტაბილურ ძაბვას
ადვილი მოვლა და კონტროლი

**პირდაპირი ექსაიტერი**
ენერგიას უშუალოდ აწვდის როტორის გრაგნილებს
ამცირებს ენერგიის დანაკარგებს
აუმჯობესებს სისტემის ეფექტურობას

**მუშაობის პრინციპი**

ენერგიის წყარო → ექსაიტერი → როტორის გრაგნილები → მაგნიტური ველი → ძაბვის გენერირება

**ტექნიკური პარამეტრები**

ენერგიის მოხმარება: 1-5% მთავარი გენერატორის სიმძლავრისგან
ძაბვის რეგულირება: ±0.5-1%
პასუხის დრო: 0.1-0.5 წამი

**უპირატესობები**

სწრაფი ძაბვის სტაბილიზაცია
დინამიკური დატვირთვების მორგება
გაზრდილი საიმედოობა
ენერგოეფექტურობა

**მოვლა და კონტროლი**

რეგულარული გაწმენდა
გრაგნილების იზოლაციის შემოწმება
კონტაქტების მდგომარეობის კონტროლი
AVR პარამეტრების რეგულირება

**Voltage Regulator (AVR - Automatic Voltage Regulator)  
(ძაბვის რეგულატორი - ავტომატური ძაბვის რეგულატორი)**

---

 **განმარტება**
AVR არის ელექტრონული მოწყობილობა, რომელიც **ავტომატურად აკონტროლებს და ინარჩუნებს გენერატორის გამომავალ ძაბვას** დატვირთვისა და სიჩქარის ცვლილების მიუხედავად.

---

**ძირითადი ფუნქციები**

1. **ძაბვის სტაბილიზაცია**  
   - ინარჩუნებს ძაბვას ±1% სიზუსტით  
   - აკომპენსირებს დატვირთვის ცვლილებებს

2. **ექსაიტერის კონტროლი**  
   - არეგულირებს ექსაიტერის გრაგნილებში დენს  
   - კონტროლს უწევს მთავარი გენერატორის მაგნიტურ ველს

3. **დინამიკური პასუხი**  
   - სწრაფად რეაგირებს დატვირთვის ნახტომებზე  
   - ხელს უშლის ძაბვის მნიშვნელოვან გადახრებს

---

**სტრუქტურა და კომპონენტები**

**სენსორული ნაწილი**  
- ძაბვის ტრანსფორმატორები  
- დენის ტრანსფორმატორები  
- სიხშირის სენსორი

**კონტროლის ერთეული**  
- მიკროპროცესორი ან ანალოგური სქემები  
- PID (პროპორციულ-ინტეგრალ-დიფერენციალური) რეგულატორი

**გამომავალი საფეხური**  
- სიმძლავრის ტრანზისტორები ან thyristors  
- ექსაიტერის გრაგნილების კვების წყარო

---

**სამუშაო პრინციპი**

1. **მონიტორინგი** - AVR მუდმივად აკონტროლებს გენერატორის გამომავალ ძაბვას
2. **შედარება** - შეადარებს რეალურ ძაბვას დაყენებულ მნიშვნელობას
3. **კორექტირება** - ცვლის ექსაიტერის დენს შეცდომის პროპორციულად
4. **უკუკავშირი** - ახდენს მორგებას სასურველი ძაბვის მისაღწევად

---

**ტექნიკური პარამეტრები**

**სიზუსტე:** ±0.5-1%  
**პასუხის დრო:** 0.1-0.5 წამი  
**სამუშაო ძაბვა:** 190-480V  
**სიხშირე:** 50/60 Hz  
**კორექტირების დიაპაზონი:** ±10-15%

---

**რეგულირების რეჟიმები**

**ძაბვის რეგულირება (Voltage Mode)**  
- ძირითადი სამუშაო რეჟიმი  
- ინარჩუნებს მუდმივ ძაბვას

**ძაბვის/სიხშირის დrop რეჟიმი (Voltage/Frequency Droop)**  
- გამოიყენება პარალელურად მომუშავე გენერატორებისთვის  
- უზრუნველყოფს დატვირთვის თანაბარ განაწილებას

**ძაბვის/სიმძლავრის კონტროლი (Voltage/Power Control)**  
- აკონტროლებს აქტიურ და რეაქტიულ სიმძლავრეს

---

**უპირატესობები**

- **მაღალი სიზუსტე** ძაბვის სტაბილიზაციაში  
- **სწრაფი პასუხი** დინამიკურ ცვლილებებზე  
- **მარტივი ინტეგრაცია** ავტომატიზაციის სისტემებთან  
- **დაბალი ექსპლუატაციის ხარჯები**  
- **გაუმჯობესებული ენერგოეფექტურობა**

---

**მოვლა და დიაგნოსტიკა**

- **პერიოდული კალიბრაცია**  
- **კონტაქტების და შეერთებების შემოწმება**  
- **ფირფიტის პარამეტრების მონიტორინგი**  
- **სენსორების და კაბელების მდგომარეობის კონტროლი**  
- **Firmware-ს პროგრამული უზრუნველყოფის განახლება**

**Version - ვერსია/მოდიფიკაცია**

### **სტანდარტული ვერსიების მაგალითები:**

**SOUNDPROOFED VERSION** (ხმაურგამაღკვეთი ვერსია)
- დაბალი ხმაურის დონე (<65 dB(A) 7 მ-დან)
- გაუმჯობესებული ხმის იზოლაცია
- გამოიყენება: საცხოვრებელი ზონები, საავადმყოფოები

**HOSPITAL VERSION** (საავადმყოფოს ვერსია)
- გაზრდილი საიმედოობა
- დამატებითი რეზერვირება
- გამოიყენება: კრიტიკული ინფრასტრუქტურა

**MARINE VERSION** (საზღვაო ვერსია)
- კოროზიისადმი მდგრადი მასალები
- ტენისა და მარილის დაცვა
- გამოიყენება: გემები, ნავთობ პლატფორმები

**TROPICAL VERSION** (ტროპიკული ვერსია)
- მაღალი ტენიანობისადმი მდგრადი
- სპეციალური საფარი და იზოლაცია
- გამოიყენება: ტროპიკული კლიმატი

**ARCTIC VERSION** (არქტიკული ვერსია)
- დაბალი ტემპერატურისთვის განკუთვნილი
- თოვლისა და ყინვის დაცვა
- გამოიყენება: ჩრდილოეთის რეგიონები

### **სპეციალური ვერსიები:**

**MOBILE VERSION** (მობილური ვერსია)
- ტრეილერზე დამონტაჟებული
- სატრანსპორტო დამაგრებები
- გამოიყენება: სამშენებლო მაიდანები

**CONTAINERIZED VERSION** (კონტეინერიზებული ვერსია)
- ხმაურგამაღკვეთ კონტეინერში
- სრული ავტონომიურობა
- გამოიყენება: დისტანციური ობიექტები

**EXPLOSION-PROOF VERSION** (საწინააღმდეგო ვერსია)
- ATEX ან IECEx სერტიფიცირება
- უსაფრთხოება აფეთქების საშიში გარემოსთვის
- გამოიყენება: ქიმიური ქარხნები, საწვავის დანაყოფები

### **ტექნიკური ვერსიები:**

**BASIC VERSION** (საბაზისო ვერსია)
- სტანდარტული კონფიგურაცია
- მინიმალური აღჭურვილობა

**PREMIUM VERSION** (პრემიუმ ვერსია)
- გაუმჯობესებული კომპონენტები
- დამატებითი ფუნქციები
- გაფართოებული გარანტია

**CUSTOM VERSION** (ინდივიდუალური ვერსია)
- მომხმარებლის მოთხოვნის მიხედვით
- სპეციალური პარამეტრები
- უნიკალური კონფიგურაცია

### **დამატებითი აღნიშვნები:**

**VERSION WITH DSE** (DSE კონტროლერით)
- დისტანციური მონიტორინგი
- ავტომატიზირებული მართვა

**VERSION WITH ATS** (AVR თვითშემრთველით)
- ავტომატური გადართვა
- უწყვეტი ელექტრომომარაგება

**VERSION WITH REMOTE CONTROL** (დისტანციური მართვით)
- GSM მოდემი
- ეთერნეტ ინტერფეისი
- SCADA ინტეგრაცია